Trang web c� nh�n c?a TS Nguy?n Ng?c Mai - Vi?n Nghi�n c?u T�n gi�o

C�ng tr�nh c?a Tr?n M?nh C??ng v? l�n ??ng (1999)[1] c�n cho th?y trong l�n ??ng c� v?n ?? xu?t hi?n s? bi?n ??i t�m l�, � th?c; m?t s? g?i � ph�n t�ch c?a Nguy?n Duy Hinh trong b�i vi?t v? l�n ??ng c?a �ng c� c? s? xu?t hi?n hay tr?i d?y c?a y?u t? v� th?c. Ph?i ch?ng ch�nh nh?ng hi?n t??ng n�y ?� g�p ph?n quy?t ??nh trong vi?c ?i?u ch?nh tr?ng th�i t�m l� khi?n cho m?t s? c� nh�n c�c con nhang ?? t? m?c m?t s? b?nh t�m l� nh? "tr?m nh??c" (TN), "nhi?u t�m" (NT) m� y h?c hi?n ??i g?i chung l� "r?i lo?n c?m x�c" (RLCX) c� th? t�m l?i ???c s? c�n b?ng trong ??i s?ng t�m sinh l�. T? nh?ng c?n c? n�y, nghi l? l�n ??ng h?u b�ng kh�ng ??n thu?n ch? l� nghi th?c t�n gi�o t�n ng??ng m� c�n l� m?t hi?n t??ng t�m l� ??c th� trong ?� c� v?n ?? "gi?i ph�ng n?ng l??ng ti?m ?n" v� vai tr� c?a n� ??i v?i vi?c ?i?u ch?nh tr?ng th�i t�m l� c�c c?n ??ng sau nh?ng cu?c, chu k? "bi?u di?n" l�n ??ng.
 Tuy nhi�n, n?i n�y n?i kia v?n c�n kh� ph? bi?n nh?ng hi?n t??ng l?m d?ng nghi l? l�n ??ng ?? ph?c v? cho m?c ?�ch c� nh�n g�y n�n nhi?u h?u qu? x?u, v� v?y vi?c nh�n nh?n v? lo?i h�nh di s?n n�y v?n c�n kh� nhi?u � ki?n tr�i ng??c nhau. Nh?ng s? th?c ?� ?�i h?i c?n ph?i c� nh?ng nghi�n c?u k? v� s�u h?n n?a v? l�n ??ng h?u b�ng ?? l�m r� t�nh ??c th� v� t�nh ph? bi?n c?a hi?n t??ng v?n ho� t�n ng??ng kh� ??c bi?t n�y. Cu?n s�ch Nghi l? l�n ??ng l?ch s? v� gi� tr? ra ??i th?c s? l� c�ng tr�nh nghi�n c?u chuy�n kh?o v? nghi l? l�n ??ng v?i nhi?u chi?u c?nh c?a lo?i h�nh t�n ng??ng nghi l? v?a ??c ?�o v?a ??y tai ti?ng n�y.
T�i li?u kh�ng ch? nghi�n c?u kh?o t? v? l�n ??ng c? x?a m� c�n tr�nh b�y n� trong m?i l�n h? v?i c�c hi?n t??ng t??ng t? ? Vi?t Nam v� khu v?c c?ng nh? c? g?ng d?ng l?i l?ch s? ph�t tri?n c?a nghi l? l�n ??ng v� m�i tr??ng x� h?i m� n� h�nh th�nh v� ph�t tri?n. B?ng vi?c ti?p c?n tr?c ti?p c�c ho?t ??ng nghi l? l�n ??ng c?a ng??i Vi?t ? ch�u th? B?c b? v� kh?o s�t t?t c? nh?ng th�nh t? li�n quan (trang ph?c, ??o c?, �m nh?c...) v?i ph??ng ph�p nh�n h?c v?n ho�, c�ng tr�nh ?� t?p trung t�m hi?u c�c c?n ??ng bao g?m c? nh?ng ??ng c?u (ng??i l�m ??ng l�u n?m) v� ??ng l�nh, ng??i m?i l�m ??ng), nh?ng th�nh vi�n tham d? nghi l? kh�c nh?: cung v?n, h?u d�ng, con nhang ?? t? ??u ???c ch?n l�m ??i t??ng nghi�n c?u. B?ng c�ch ti?p c?n t?ng th?: nghi�n c?u con ng??i v?i t?t c? nh?ng chi?u c?nh c?a cu?c s?ng ??i ng??i, c�ng tr�nh ?? c?p ??n nhi?u ph?m tr� c?a ??i ng??i nh? t? nhi�n, x� h?i, kinh t?, v?n ho� th?c ti?n, nhu c?u, � th?c, t�m linh. C�ch ti?p c?n n�y ?� kh?c ph?c ???c nh?ng h?n ch? c?a nh?ng nghi�n c?u ?i tr??c khi lu?n gi?i v? b?n ch?t c?a nghi l? l�n ??ng.
Xu?t ph�t t? � t??ng nghi�n c?u c�c �ng ??ng b� ??ng nh? m?t th?c th? t? nhi�n - x� h?i - t�m l�, c�ng tr�nh ?� ph?n n�o l� gi?i ???c nh?ng bi?n ??i trong ??i s?ng t�m sinh l�, ??i s?ng KT- XH c?a c�c c?n ??ng v?i t? c�ch l� ch? th? c?a v?n ho� l�n ??ng. Khi ph?i ??i di?n v?i v?n ?? nhu c?u - l?i �ch, vai tr�, ch?c n?ng c?a m�nh th� h�nh ??ng c?a h? v?n ??ng theo h??ng tha ho� hay gi?i ph�ng t?t c? ?�� ???c c�ng tr�nh quan t�m nghi�n c?u v� l� gi?i m?t c�ch thuy?t ph?c. Nh?ng � th?c v� ??ng l?c h�nh ngh? c?a h? ch?u s? t�c ??ng g� t? b�n ngo�i v�o v?i t? c�ch l� ch? th? x� h?i v� l?nh h?i ???c g� t? b�n trong nghi l? v?i t? c�ch l� ch? th? sinh v?t c?ng ???c l� gi?i m?t c�ch th?u ?�o.
Kh�ng ch? d?ng ? ?�, c�ng tr�nh c�n ?i s�u t�m hi?u v� l� gi?i nh?ng y?u t? ti?m t�ng trong b?n n?ng, trong v� th?c c?a c�c c?n ??ng v?i t? c�ch l� nh?ng ch? th? v?n ho� c?a m?t lo?i h�nh t�n ng??ng ??c bi?t. Nh?ng t�c ??ng c?a kinh t? th? tr??ng, c?a v?n ho� nh�m, v?n ho� c?ng ??ng v� nh?ng h? lu?, h? qu? c?a n� ??n nh?ng ch? th? ??ng c?ng ???c c�ng tr�nh ??t ra v� xem x�t trong m?i quan h? t??ng t�c.
L� thuy?t v? v?n x� h?i, m?ng l??i x� h?i c?a Bourdieu, Passeron, Loury, Coleman, Stanfield, Lin; thuy?t v? ph�n t�m h?c c?a Jung, Jacobi, S.Freud kh�ng ph?i m?i ??i v?i gi?i nghi�n c?u KHXH ? Vi?t Nam. Tuy nhi�n, ?�y l� l?n ??u ti�n nh?ng l� thuy?t n�y ???c c�ng tr�nh s? d?ng nh? m?t thao t�c lu?n ?? l� gi?i v? nh?ng ??ng c?, quy?t ??nh gia tr�nh ??ng[2]; nh?ng ??i thay trong ??i s?ng t�m sinh l�, ??i s?ng t�m linh c�c c?n ??ng v?i t? c�ch l� nh?ng bi?u hi?n c?a v?n ho� c� nh�n con ng??i khi h? gi� tr? c� nh�n b? chi ph?i, thay ??i. B?ng nh?ng c�ch ti?p c?n li�n ng�nh n�y ?� ?em l?i cho c�ng tr�nh nghi l? l�n ??ng l?ch s? v� gi� tr? m?t c�ch nh�n m?i m? h?p d?n v� c?ng h?t s?c nh�n v?n.
C�ng tr�nh ra ??i l� m?t s? c? g?ng n? l?c h?t m�nh c?a t�c gi? trong nh?ng n?m th�ng kh� kh?n nh?t c?a ??i ng??i. Nhi?u ?�nh ??i v� c? nh?ng tr?n tr?, ???c m?t ?? r?i d�m v??t l�n ch�nh m�nh m� thay ??i c?n duy�n, nghi?p s?. C�ng tr�nh th?c s? l� m?t nghi�n c?u nghi�m t�c v? hi?n t??ng th?c h�nh nghi l? l�n ??ng ? ch�u th? B?c b? VN, l� t�i li?u tham kh?o ?�ng tin c?y cho nh?ng ai mu?n t�m hi?u v? c�c hi?n t??ng t�n ng??ng t�n gi�o b?n ??a. Hy v?ng v?i c�ch ti?p c?n n�y t�c gi? s? ?i xa h?n n?a trong s? nghi?p nghi�n c?u c?a m�nh ?? m? r?ng ra to�n qu?c v� khu v?c.
 
H� N?i, th�ng 5 n?m 2013
TS. Nguy?n Qu?c Tu?n
Vi?n tr??ng Vi?n nghi�n c?u T�n gi�o

2. ?�y l� c�ng tr�nh nghi�n c?u v? l�n ??ng t? gi�c ?? c?a ng�nh t�m th?n h?c.
1. T? �gia� ? ?�y ???c hi?u theo ngh?a tham gia v�o, gia nh?p v�o.