V?n ha tn ng??ng v nh?ng ?nh h??ng ??n nhn cch con ng??i B?c Ninh x?a

Th? linh v?t c?ng l m?t lo?i hnh tn gio dn gian r?t ph? bi?n ? B?c Ninh - ci ni c?a v?n ha Vi?t. ???c khoc d??i huy?n tch l cc v? linh th?n nh?ng v?n hi?n l? v?n ha th? sinh th?c kh c?a ng??i Vi?t c?.
 Tham lu?n ??c t?i h?i th?o khoa h?c: con ng??i B?c ninh truy?n th?ng v hi?n ??i (2016)
Con ng??i l s?n ph?m c?a t? nhin v x h?i, nh?ng b?n ch?t con ng??i khng ph?i l m?t ci tr?u t??ng c? h?u c?a c nhn ring bi?t. Trong tnh hi?n th?c c?a n, b?n ch?t con ng??i l t?ng ha nh?ng quan h? x h?i[1]. ?i?u ny cho th?y ?? nh?n di?n v? con ng??i ? b?t c? vng, mi?n v qu?c gia no th c?n ph?i xem xt t?i cc y?u t? t?  nhin, x h?i v l?ch s? pht tri?n t?c ng??i ?, t? ? m?i c th? nh?n di?n ???c ?ng v chnh xc nhn cch c?a anh ta. ?? ?i tm l?i gi?i ?p cho cc y?u t? v?n ha tn ng??ng dn gian ?nh h??ng t?i nhn cch con ng??i B?c Ninh th ?i?u tr??c h?t ph?i hi?u nhn cch l g? V ? ng??i B?c Ninh nhn cch bi?u hi?n ra nh? th? no ?t? ? m?i c th? ?i tm l?i gi?i ?p cho nh?ng y?u t? v?n ha tn ng??ng no ?nh h??ng hay chi ph?i t?i con ng??i ?? hnh thnh nn ??c ?i?m nhn cch ?y.

1. M?t s? khi ni?m c?n lm r: Nhn cch; v?n ha tn ng??ng
V? ph??ng di?n h?c thu?t th nhn cch l m?t khi ni?m tm l h?c, nh?ng pht bi?u v? nhn cch v nhn cch ng??i Vi?t Nam th l?i c kh nhi?u nh v?n ha ??nh ngh?a v? n. ??ng ? gc ?? v?n ha h?c, ?o Duy Anh l?i ??nh ngh?a nhn cch l Ph?m cch c?a con ng??i; ci tnh cch ring c?a m?t ng??i; ci t? cch t? ch? ??c l?p c?a ng??i ta ? trn php lu?t[2]. Trong  t? ?i?n ti?ng Vi?t do V?n Tn ch? bin c?ng gi?i ngh?a: Nhn cch: Ph?m ch?t con ng??i[3]. Nh? v?y, nhn cch hi?u theo ngh?a ph? thng l ph?m cch hay ph?m ch?t c?a con ng??i. Tuy nhin cch ??nh ngh?a ny l?i khi?n chng ta ?i vo m?t khi ni?m m?i n?a v?y th? no l ph?m ch?t, ph?m ch?t v?i ph?m gi, nhn ph?m c g khc nhau? Tm l?i l cch gi?i thch v? nhn cch c?a cc nh v?n ha r?t tru t??ng.
Trong tm l h?c khi ni?m nhn cch ???c ??nh ngh?a khc. Theo Allport th nhn cch l m?t t? ch?c ch? ??ng c?a nh?ng h? th?ng tm sinh l, nh?ng h? th?ng ny quy ??nh hnh ??ng thch ?ng ring bi?t c?a c nhn vo mi tr??ng c?a n, cn Watson l?i ??nh ngh?a nhn cch l k?t qu? cu?i cng c?a m?t h? th?ng t?p qun. Trong khi ? theo quan ni?m c?a nh Tm l h?c Warren th nhn cch l: t? ch?c ha h?p c?a m?i ??c ?i?m tri th?c tnh c?m, ho?t ??ng v v?t ch?t nh? ? ta phn bi?t cc c nhn khc nhau[4]. C?n c? theo nh?ng khi ni?m ny th c th? hi?u nhn cch nh? l m?t t?p h?p cc thi ?? quy ??nh hnh ??ng, ?ng x? c?a con ng??i v mang ??c th ring c tnh b?n s?c c?a m?i c nhn.
? m?t nghin c?u c?a S, Freuf th nhn cch l?i ???c hi?u l qu trnh tch t?ng mi?n trong 3 mi?n tm h?n trong ? 3 mi?n tm h?n chnh l ci n, ci ti v ci siu ti. ??ng th?i  ba mi?n ny c?ng chnh l c?u trc c?a nhn cch. Trong ?, n l ci trung tnh, ci ti l ci ring nh?t c?a m?i con ng??i (tch ra t? ci n v ci siu ti. Ci ti th?c s? l ch? th?, ??ng th?i c?ng l khch th?, t?c l ci ti c th? tch ra t? quan st l?i ci ti, t? ph phn b?n thn (chng ta hay g?i ? l l??ng tm) v theo S,freud th l??ng tm l vng ??c bi?t do ti t? phn tch t? ci ti ra v vng ny g?i l siu ti[5]. ? m?t nghin c?u khc c?a A.N Lnchip l?i cho r?ng nhn cch chnh l ph?m ch?t hon ch?nh ?nh gi h? th?ng th? b?c ??ng c?, nh?n ra ring c?a t?ng ho?t ??ng ??i v?i b?n thn c?a ch? th? ho?t ??ng[6]. Nh? v?y m?c d ?i t? cch ti?p c?n khc nhau nh?ng nhn chung cc nh tm l h?c  ??i di?n c?a m?t s? tr??ng phi tm l h?c th? k? XX, h? l nh?ng ng??i ??t n?n mng cho vi?c nghin c?u nhn cch ??u ?i ??n cch hi?u nhn cch l cc thi ?? c?a con ng??i ??i v?i th? gi?i xung quanh, v?i ng??i khc v v?i b?n thn v theo Ph?m Minh H?c khi  ti?p c?n ho?t ??ng gi tr? - nhn cch th nh?ng thi ?? ?y ni ln gi tr? c?a ng??i ny hay ng??i khc[7]. C l? ? ?y gi tr? c th? ???c hi?u l ph?m gi ch?ng?
Nh? v?y khi xem xt nhn cch c?a m?t c nhn no ? th ta ph?i c?n c? vo thi ?? c?a ng??i ? ??i v?i th? gi?i xung quanh v v?i ??ng lo?i. c? th? l nh?ng ph?n ?ng c?a anh ta tr??c cc tc ??ng, hi?n t??ng c?a mi tr??ng t? nhin v x h?i v con ng??i xung quanh n?a. T? nh?ng quan ?i?m, quan ni?m ny th vi?c tm hi?u v? nhn cch c?a ng??i B?c Ninh ni ring, chnh l vi?c ?i tm hi?u thi ?? c?a ng??i B?c Ninh ??i v?i th? gi?i xung quanh, v?i ng??i khc v v?i b?n thn h? nh? th? no s? ni ln nhn cch c?a ng??i B?c Ninh. M?t khc Trong m?t m hnh di?n ??t v? nhn cch Ph?m Minh H?c c ??a ra s? ?? nh? sau:
?i?u ny c?ng gin ti?p ni ln cch m c nhn ? c?m nh?n v? th? gi?i xung quanh nh? th? no. B?i khi c?m nh?n v? xung quanh nh? th? no th thng tin ??a vo qua  l?ng knh cu? c nhn m?i quy ??nh thi ?? c?a anh ta ?p tr? l?i hi?n t??ng bn ngoi. V d? nh? m?t ng??i c h?c th?c s? ph?n ?ng v?i vi?c b? rc ra ???ng khc v?i ng??i khng c h?c th?c; m?t ng??i c tn gio s? c thi ?? v?i ci ch?t, chi?n tranh khc ng??i khng c tn gio. Nh? v?y th ?? c thi ?? nh? th? no v?i xung quanh l?i ph? thu?c r?t l?n vo s? gio d?c c?ng nh? kinh nghi?m cu?c s?ng, tri th?c, v?n ha c nhn c?a m?i ng??i. T? ? cho th?y qu trnh hnh thnh nn nhn cch c?a con ng??i c?ng l k?t qu? c?a nh?ng y?u t? sau: s? gio d?c, mi tr??ng s?ng, v?n ha gia ?nh, t?p qun v c? tn gio n?a.
2. V?n ha tn ng??ng l g?
Tn ng??ng l khi ni?m nh?m ch? m?t hay nhi?u lo?i hnh tn gio dn gian hay tn gio b?n ??a c?a m?t vng, mi?n hay m?t qu?c gia no ?. Khi ni?m tn ng??ng ? Vi?t Nam khng ??ng ??ng v?i khi ni?m belief (ni?m tin, ni?m tin tn gio) c?a ph??ng Ty. M l ch? m?t lo?i hnh tn gio c? th?, khi ni?m ny c th? hi?u t??ng ???ng v?i khi ni?m tn gio b?n ??a, tn gio s? khai, tn gio t? nhin, tn gio c?p th?pm cc nh nghin c?u tn gio n??c ngoi khi nghin c?u v phn lo?i hnh tn gio theo cc quan ?i?m phn lo?i khc nhau.
  • V?n ha tn ng??ng l g?
N?u hi?u v?n ha l l gio ho con ng??i theo nh?ng tiu chu?n/ tiu ch c?a ci ??p (v?n = v? ??p/ ci ??p/ v?n d? t?i ??o); hay V?n ho l nh?ng gi tr?; V?n ho l man made (nh?ng g do con ng??i lm ra/ sng t?o ra)[8].
th v?n ha tn ng??ng c th? ???c hi?u l 1) cch con ng??i ta s? d?ng cc tn ng??ng, gi tr? c?a tn ng??ng ?? gio d?c con ng??i v 2) l ci cch m ng??i ta lm ra, sng t?o ra tn ng??ng. Nh? v?y khi ti?p c?n v?i v?n ha tn ng??ng ? B?c Ninh, c?a con ng??i B?c Ninh trong chuyn ?? ny chng ti hi?u v khai thc ? hai kha c?nh ?: Cch ng??i B?c Ninh s? d?ng cc tn ng??ng ?? gio d?c con ng??i v  cch m ng??i B?c Ninh lm ra, sng t?o ra nh?ng lo?i hnh tn ng??ng c?a mnh/ cho mnh.
2. T?i sao v?n ha tn ng??ng l?i ?nh h??ng t?i nhn cch con ng??i?
V?n ha tn ng??ng v nhn cch l hai kha c?nh khc nhau, ??ng th?i c?ng l hai ??i t??ng c?a hai ngnh nghin c?u khc nhau: m?t l c?a v?n ha h?c v tn gio h?c, m?t l c?a tm l h?c. Khi ?? c?p ??n s? tc ??ng c?a hai ??i t??ng ny ??n nhau l ??ng ??n hai v?n ??/ m?ng v?n ?? l?n v c?ng r?t c? b?n trong ??i s?ng h?c thu?t ni ring v pht tri?n con ng??i/ nhn cch ng??i ni chung.
V?y th v?n ?? ??t ra l tn ng??ng & v?n ha tn ng??ng c ?nh h??ng ??n nhn cch con ng??i khng v n?u ?nh h??ng th ?nh h??ng trn nh?ng ph??ng di?n no c?a nhn cch?.
Th? nh?t:  Nh? chng ta ? bi?t, tn ng??ng g?n v?i ??i s?ng tm linh tinh th?n, g?n v?i ni?m tin tn gio, g?n v?i ??i s?ng c?ng ??ng, v?i phong t?c t?p qun php v th? n v?a t?o ra mi tr??ng cho ??i s?ng tinh th?n c?a v cho con ng??i, v?a c tc d?ng khun b con ng??i ta l?i theo cch ngh?, cch c?m cch s?ng m n (v?n ha tn ng??ng) cho php (ch t l trong mi tr??ng th?c hnh tn ng??ng). Trong khi ? nhn cch con ng??i l thi ?? c?a con ng??i v?i th? gi?i xung quanh, c? th? l thi ?? v?i t? nhin, x h?i v?i ng??i khc v v?i chnh mnh v?y th ?i?u t?t y?u l m?t ng??i c tn ng??ng v ng??i khng c tn ng??ng s? c nh?ng ??c ?i?m nhn cch khc nhau.
Th? hai: Tn ng??ng l ??i s?ng tn gio, l ??c tin vo th?n, thnh (nh?ng nhn v?t khng hi?n di?n nh?ng hi?n h?u bng b?c kh?p n?i, th? l?c ny c tc d?ng, ch?c n?ng ki?m sot m?i hnh vi c?a con ng??i c ??c tin tn gio. Do ? n?u m?t c nhn s? h?u m?t hay nhi?u ni?m tin tn gio s? c ??c ?i?m nhn cch khc m?i c nhn khng s? h?u m?t ni?m tin tn gio no. Bi?u hi?n c?a tht ?? ny chnh lad s? thnh knh  hay khng thnh knh, s? tun th? hay khong tun th? cc quy ??nh c?a tn gio.
Th? ba: Th?c hnh tn ng??ng th??ng g?n v?i l? h?i lng, vng, mi?n v v th? n t?o ra mi tr??ng cho con ng??i ta ??m mnh vo ?, sinh ho?t t?p th? t?i ? v c?ng t?o ra nh?ng lin k?t x h?i t? ? v th? ?? duy tr cc quan h?, t?o ra cc lin k?t x h?i b?n ch?t th bu?c con ng??i ta ph?i ?i?u ch?nh, thch ?ng v truy?n d?y cho cc th? h? sau mnh nh?ng cch s?ng, cch ngh?, cch t? duy hnh x? t??ng thch v?i ?i h?i c?a c?ng ??ng
Th? t? : trong ??i s?ng c?ng ??ng lng x Vi?t Nam x?a th vi?c s? d?ng tn ng??ng nh? m?t ph??ng th?c h?u hi?u ?? ?i?u ch?nh cc ho?t ??ng qu ng??ng c?a cc c nhn trong c?ng ??ng c?ng l m?t vi?c lm ph? bi?n. V th? c th? th?y ngay r?ng ??c tr?ng tn ng??ng c ?nh h??ng l?n ??n tnh cch con ng??i
Th? N?m: Cc nghin c?u v? v?n ha vng v vng v?n ha ? cho th?y m?i vng mi?n do ch?u s? tc ??ng c?a mi tr??ng ??a l, x h?i khc nhau m hnh thnh nn nh?ng ??c tr?ng tm l, tnh cch v b?n s?c con ng??i c?ng khc nhau: ng??i B?c Ninh kho lo trong giao ti?p, ?a tnh; ng??i H N?i phong l?u, thanh nh; ng??i Nam b? phng khong, c?i m?? c?ng l nh?ng bi?u hi?n c?a nhn cch m?i c nhn trong giao ti?p v ?ng x?, t?t y?u nh?ng ??c tr?ng ny c?ng ch?u ?nh h??ng t? v?n ha c?a m?i vng khc nhau.
? m?t ph??ng di?n khc nhn cch con ng??i ni chung, ng??i B?c Ninh ni ring ???c hnh thnh nh? th? no c?ng l k?t qu? c?a qu trnh gio d?c trong gia ?nh, nh?ng y?u t? v?n ha trong truy?n th?ng c?ng ??ng m hnh thnh nn cc ??c ?i?m nhn cch c?a ng??i B?c Ninh.
T? nh?ng c?n c? ny cho th?y tn ng??ng ni chung, v?n ha tn ng??ng ni ring ??u c ?nh h??ng t?i nhn cch con ng??i Kinh B?c ni chung v ng??i B?c Ninh ni ring.
3. Nh?ng y?u t? v?n ha tn ng??ng dn gian no ? khu v?c c ?nh h??ng t?i con ng??i Kinh B?c ni chung, B?c Ninh ni ring?
          V?i v? tr ??a l n?m ? khu v?c gip ?i?m cao nh?t c?a tam gic chu B?c B?, B?c Ninh l vng v?n ha Vi?t c?. Cng v?i khu v?c Ph th?, B?c Ninh chnh l ci ni c?a v?n ha Vi?t c?, v th? n?i ?y b?o l?u r?t su ??m cc quan ?i?m, quan ni?m v t? duy c?a ng??i Vi?t c?. Xu?t pht t? hnh thi nng nghi?p n??ng r?y (thu th?p, hi l??m v s?n b?t) v sau ? l nng nghi?p la n??c nn v? th? c?a ng??i ph? n? tr? nn tr?i v??t, ?ng vai tr quan tr?ng trong ??i s?ng gia ?nh v c?ng ??ng. T? ? t?o nn h? quy chi?u ?ng x?: coi tr?ng tnh ci, coi tr?ng ph? n?.
S? coi tr?ng ny th? hi?n r?t r trong cc s?c thi v?n ha vng mi?n t? phong t?c t?p qun ??n tn ng??ng dn gian. B?c Ninh nay, x?a kia chnh l th? ph? c?a x? Du (Luy Lu) n?i c t?c/ tn ng??ng th? n? th?n Du n? th?n nng nghi?p v h? th?ng cc n? th?n lin quan ??n cc hi?n t??ng t? nhin: My, m?a, s?m ch?p. V v?y khi Ph?t Gio ?n ?? du nh?p vo ?y, ?? bm tr? l?i ??t ny th c?ng ph?i k?t h?p v?i tn ng??ng n? th?n b?n ??a ?? ra ??i m?t h? t? php m?i c v? Ph?t nh?ng ru?t l n? th?n nng nghi?p: Php Vn (my), Php V? (gi) php Li (s?m) v php ?i?n (ch?p).
V?n ha Vi?t c? c?ng l vng v?n ha thu?n h?u, ch?t phc, con trai con gi thch nhau th l?y ch? khng theo l? ngh?a g[9] v th? ng??i Kinh B?c x?a d ? b? chi ph?i b?i t nhi?u quy ??nh c?a l? gio Nho gio nh?ng ??n tr??c cch m?ng thng tm v?n cn gi? nguyn t?c ng? b?n (cc b?n c?a c du ??n ng? cng ?m tn hn, sng hm sau cng ??a c du v? l?i nh m? ?? v chng trai c?ng ph?i sang ? ? r? cho ??n khi c con ??u lng m?i d?t nhau v? nh n?i) con so nh m?, con d? nh ch?ng chnh l xu?t pht t? t?c l? ?[10].  
C?ng l m?t vng v?n ha coi tr?ng ph? n? nn con gi v n? gi?i c nhi?u quy?n l?i c?ng nh? c? h?i h?n trong cc ho?t ??ng x h?i. Trong khi d??i th?i qun ch? phong ki?n, Nho gio tr? thnh th??c ? cho m?i khun m?u ?ng x? trong ngoi, trn d??i th ? B?c Ninh ch?t Nho l?i pha l?n c? ??o lo v c? tn ng??ng dn gian th? hi?n r r?t ? nh?ng con ng??i c? th? nh? php s? ??o H?nh, Thi s?/ ??o s? L V?n Th?nhTrong khi ? cc ??a ph??ng khc ph?i tun th? s? thi?u tn tr?ng, s? ng?n c?n c?a x h?i ln ng??i ph? n? theo ci ki?u: ?n b l gi?ng kh d?y, g?n chng chng nh?n, xa chng chng on, ho?c m?ng n?m m??i chn hai ba, lm thn con gi ch? ra kho? nhth c?ng cng th?i ??i ?y t?i Kinh B?c x?a, m th? ph? l B?c Ninh nay, ph? n? v?n tham gia cc ho?t ??ng x h?i bnh th??ng. Ph? n? v?n ?ng hong ???c th? lm thnh hong t?i ?nh (??n Di?m th? vua b t? quan h?; ?nh Gi?ng th? cng cha con gi Hng V??ng; ?nh Di?m th? vua b), l?p l?p ph? n? B?c Ninh x?a v nay v?n ???c ??n ?nh ?? t? th?n t? thnh[11].  T? vi?c ???c tham gia l? t?i ?nh, ht c?a ?nh th? thnh, vy ?nh b?ng bung chng c?a vng (Hong C?m) nn t? duy, l?i s?ng ph? n? B?c Ninh c?ng v th? m thong m? h?n, khong ??t h?n. M?t khc v tham gia x h?i nhi?u v s?m, thnh thi quen nn con gi B?c Ninh r?t m?nh d?n, tho vt, ??m ?ang v ??c bi?t r?t gi?i quan h? x h?i. Th?c t? ny ? ph?n ?nh l?i m?t hi?n th?c khu bi?t mang tnh ch?t vng ? l h?u h?t nh?ng nhn v?t n? siu h?ng l?u danh trong s? sch ??u l nh?ng ng??i con gi xu?t thn vng Kinh B?c. H? m?nh m?, gi?i giang c? vi?c n?i tr? l?n ngo?i tr?, h? thng minh v th??ng t? ti?n c? mnh: Man N??ng, ? Lan, ??ng Th? Hu?, V? ba Cai Vng, b ba ?? Thm ??u l nh?ng ng??i nh? v?yT?t c? nh?ng ng??i ph? n? ? ??u bi?t r?t r mnh, c? h?i c?a mnh v c?ng bi?t cch ?? kh?ng ??nh gi tr? c?a mnh. Khi ??t ???c v? tr c?n thi?t h? c?ng s?ng v ch?t v?i l t??ng m mnh ? ch?n, T? li?u v? h? ??n nay d chnh s? khng nh?c ??n nhi?u nh?ng trong nhn dn B?c Ninh ni ring vng Kinh b?c ni chung h? v?n s?ng mi nh? nh?ng bi?u t??ng v? nh?ng ng??i ph? n? xu?t s?c, ?i?n hnh trn nhi?u ph??ng di?n k? c? ti kinh bang t? th?. Trong s? h?, c ng??i s?ng trong lng dn v?i vai tr Ph?t M?u (Man n??ng), b T?m (? Lan), c ng??i thnh b cha ch (??ng Th? Hu?), c ng??i ???c ??t thnh th? ?? l?u truy?n th? h?:
Khen thay tr l?c ?n b
B?c Ninh ti t??ng v? ba Cai Vng
??u gan thi s?c r rng
V? b Cai vng ?nh tr?n t?nh ?ng
(v v? ba Cai Vng)
L ci ni c?a ln ?i?u quan h? n?i ti?ng, n?i c ?nh Di?m th? t? ngh? ca cng quan h?, h?ng n?m l? h?i ?nh Di?m t? ch?c cho t?t c? trai gi B?c Ninh ch?i h?i v ? ? khng ch? b?o l?u nguyn t?c ht c?a ?nh, ht th?, ht giao ?i ??i ?p b?ng quan h? m cn l th?i ?i?m m?nh cho t?t c? nh?ng phong t?c thu?n h?u ch?t phc x?a tr?i d?y. Con trai con gi B?c Ninh ??u tham gia cc b?n ?i ht, trong l? h?i ???c th?a s?c thi ti ??i ?p c?ng nh? th? hi?n tnh c?m v?i nhau. Cc t? li?u ?i?n d t?i ?nh Di?m cho bi?t cc b?n li?n anh v li?n ch? cc lng th??ng k?t ch? v h?n nhau h?ng n?m g?p l?i, khng ch? ma l? h?i m trong n?m h? c?ng th??ng xuyn th?m vi?ng, gip ?? l?n nhau[12]. Trong m?t mi tr??ng s?ng m trai gi v?n ???c giao ti?p, g?n g?i nhau c? trong mi tr??ng tn gio (ht th? t?i ?nh) v ngoi cu?c s?ng (ht giao ?i b?n b v k?t ch? v?i nhau)..?i?u ny ? t?o ?i?u ki?n cho nh?ng y?u t? b?n n?ng (libido)[13] trong con ng??i B?c Ninh t, th?m ch khng b? ? nn, b? ki?m sot, p ch?, v th? con trai, con gi B?c Ninh r?t ?a ti, ?a tnh v ??m th?m. Khng th? ph? nh?n chnh mi tr??ng cu?c s?ng v tn ng??ng dn gian ny ? t?o ra m?t hi?n t??ng Hong C?m v?i nh?ng xc c?m v?n ch??ng ??y b?n n?ng th?ng th??ng!
 N??c l m?t trong nh?ng y?u t? ??u tin, quan tr?ng b?c nh?t trong ??i s?ng s?n xu?t nng nghi?p la n??c (n??c, phn, c?n, gi?ng) v ?ng x? m?m nh? n??c, linh ho?t nh? n??c c?ng tr? thnh h?ng s? trong v?n ha ?ng x? c?a ng??i Vi?t th ?  B?c Ninh v?n ha n??c hi?n l? r rng, su s?c h?n c?. Khng ch? b?o l?u nguyn v?n trong cc l? th?c nng nghi?p r??c n??c c?a ngy m?ng 8 thng 4[14] m v?n ha n??c c?ng kin tr bm r? trong ??i s?ng tm linh tinh th?n c?a ng??i dn, n thch th?c v?i th?i gian, ?c ch? c? v?n ha Nho m lm thnh th? ?ng x? ?i?n hnh c?a ng??i Kinh B?c: ? b?u th trn, ? ?ng th di v?n d? ph? bi?n trong tm l ?ng x?, ?ng ph v?i t? nhin, x h?i c?a ng??i Vi?t, nh?ng v?i ng??i B?c Ninh th t? ch?t ? r rng v su s?c h?n h?t th?y m ti?n nhn n?i ?y ? t?ng thao tc v th? hi?n v?i Ph?t gio.
Ng??i Vi?t Nam th??ng c cu c?u Nam, cha B?c, ?nh ?oi ?? kh?ng ??nh nh?ng gi tr? khu bi?t v? di s?n v?n ha v?t th? c?a vng Kinh B?c nh?ng c?ng ph?n nh m?t s? th?c v? thi ?? ?ng x? v?i di s?n v?n ha c?a con ng??i n?i ?y: tr?ng tn ng??ng dn gian nh?ng v?n song hnh cng Ph?t Gio. Thi ?? ?ng x? ny khng ch? th? hi?n ngo?n m?c trong truy?n thuy?t v? nh s? Khu ? La v nng Man N??ng m cn th? hi?n kh? n?ng thch ?ng m?m d?o, kh? n?ng dung h?p, dung ha nh?ng y?u t? ngo?i lai v cao h?n h?t l kh? n?ng th?m th?u, v c?u trc l?i, bi?n c?a ng??i thnh c?a mnh. C l? t c ??a ph??ng no m trong cha l?i c th? Ph?t m?u - n? th?n nng nghi?p v c? di v?t Th?ch Quang Ph?t v?i ??y ?? b?n tnh, hnh hi c?a m?t linga.
V?i v? tr ??a l ??c bi?t nn Kinh B?c x?a v B?c Ninh nay c?ng l vng ??t c kh? n?ng h?p thu r?t nhi?u y?u t? v?n ha, v?n minh bn ngoi. Ngay t? th? k? II scn, B?c Ninh v?i thnh Luy Lu n?i ti?ng ? l n?i t? c?, lm ?n c?a kh nhi?u cc th??ng nhn ng??i H? (?n ??), v ng??i Trung Qu?c. S? chp d??i th?i S? nhi?p t?i B?c Ninh ? xu?t hi?n kh nhi?u khch th??ng ngo?i qu?c. V?n ha Ph?t gio, Nho gio c?ng theo ? m vo B?c Ninh v c?m r? t?i ??t ny. Cc t? li?u l?ch s? cho bi?t ngay t? nh?ng n?m ??u cng nguyn (kho?ng 200 207) t?i ?y ? xy d?ng ???c h?n 20 b?o thp, ?? h?n 500 vi t?ng v d?ch t?i 15 b? kinh[15]. C nh s? n?i ti?ng l Kh??ng T?ng H?i t?ng ???c Ng Qu?c Thi l m?u thn c?a Ng Tn Quy?n v?i sang Ki?n nghi?p (Giang ?ng Trung Hoa) gi?ng ??o. C?ng t?i ?y v?n ha Nho gio b?t r? ??u tin t? th? ph? c?a nh?ng vin Thi Th c tinh th?n khai ha cho dn ph??ng Nam nh? Tch Quang, Nhm Din sau ny l S? Nhi?p. Hi?n nay t?i B?c Ninh v?n cn ??n th? S? V??ng. Hi?n t??ng ny khng ch? ni ln truy?n th?ng h?i nh?p, ti?p bi?n v?n ha lu ??i c?a vng B?c Ninh m cn ph?n nh m?t ??c tnh khc c?a con ng??i n?i ?y ? l t? ch?t m?, khong ??t khng cu n? c?a ng??i x? B?c. Nh? b?n s?c ny m v??ng tri?u L ? cng ??ng lng v?i ng??i ph? n? c tn ? Lan trong khng chi?n ch?ng T?ng v ch?p nh?n s? d?n d?t v??ng tri?u c?a b ?? r?i ng??i con gi B?c Ninh ? c c? h?i th? hi?n ti kinh bang t? th? c?a mnh m lm nn tri?u ??i L pht tri?n m?nh m?, ??t n?n mng cho v?n ha Th?ng Long v lm nn th?i ??i ? Lan. C?ng v tnh m? nn ng??i B?c Ninh r?t d? dng ti?p thu ci m?i, nhanh nh?y v?i th?i cu?c v ??c bi?t l d? dng li nng, li h??ng ?i lm ?n kinh t? t?i Th?ng Long x?a[16] v cc c?a kh?u bin gi?i hm nay. Nh?ng ?i?u ??c bi?t l d li nng, li h??ng nh?ng phong tro g?i ti?n v? ?ng gp xy d?ng l?i cc di tch l?ch s? v?n ha t?i qu nh ? v ?ang di?n ra r?t m?nh m? t?i nhi?u vng qu c?a B?c Ninh. ?y c?ng l m?t ?i?m m?nh r?t ?ng trn tr?ng trong nhn cch c?a ng??i B?c Ninh.
?a ti, ?a tnh, nh?y bn v?i ci m?i nh?ng l?i r?t trn tr?ng v?i di s?n v?n ha truy?n th?ng l m?t trong nh?ng ??c ?i?m nhn cch tr?i c?a ng??i B?c Ninh, khng ph? nh?n c ??c ?i?m ?y l do ch?u ?nh h??ng th??ng xuyn, lin t?c, lu di t? m?t b? dy v?n ha tn ng??ng. Tuy nhin, pht tri?n con ng??i B?c Ninh ni chung, nhn cch ng??i B?c Ninh hm nay v?n ??t ra kh nhi?u v?n ?? lin quan t?i thi ?? ?ng x? c?a con ng??i t?i mi tr??ng s?ng: nhi?m mi tr??ng t?i cc lng ngh?, t? l? t? n?n x h?i ngy cng t?ng; h? th?ng cc c? s? h? t?ng v? an sinh x h?i khng ??ng b?. Bn c?nh ? l cch m nhi?u ng??i tr? tu?i B?c Ninh ?ang ?ng x? v?i cu?c s?ng v th? h? t??ng lai c?ng ??t ra v?n ?? r?t ?ng quan ng?i khi m v ch?y theo m?c ?ch kinh t?, nhi?u b?c cha m? tr? ? ?? con l?i cho ng b ? qu nui d?y ?? ?i lm ?n xa. ?i?u ny khi?n cho nh?ng ch? nhn t??ng lai c?a B?c Ninh ch?c ch?n s? c nh?ng thi?u h?t, th?m ch khi?m khuy?t v? nhn cch trong khi chng s? l cng dn c?a t??ng lai nh?ng cha m? chng v?i vai tr l c?u n?i v?i cu?c s?ng hi?n ??i l?i khng th??ng xuyn ? bn c?nh, b?n thn chng l?i ?ang ???c nui d?y b?ng kinh nghi?m c?a nh?ng th? h? ? 60 th?m ch 70 tu?i. ? tu?i ny g?n nh? m?i nh?n th?c ? ?ng, h? kh c th? thu nh?p, x? l thng tin, k? n?ng c?a cu?c s?ng hi?n ??i ?ang ngy cng ph?c t?p. Thi?t ngh? ? c?ng l v?n ?? c?n ph?i ??t ra trong chi?n l??c pht tri?n con ng??i c?a B?c Ninh.
Ti li?u tham kh?o:
  • Vi?n tri?t h?c (1998), L?ch s? ph?t gio Vi?t Nam, Nxb KHXH
  • Ph?m Minh H?c (cb 2002), Nghin c?u con ng??i nh?ng h??ng ch? y?u, Nxb KHXH.
  • Ph?m Minh H?c (cb 2007), Nghin c?u gi tr? nhn cch theo ph??ng php NEO PI- R c?i bin. Nxb KHXH
  • Nguy?n Ng?c Mai (2015), T? li?u ?i?n d B?c Ninh
  • ?inh gia Khnh () V?n ha vng v phn vng v?n ha ? VN, Nxb v?n ha.
  • T? Nguyn Tr?nh Nguy?n ( 1981), Kinh B?c H B?c, Nxb  v?n ha.
  • Tr?n Qu?c V??ng (2000), V?n ha Vi?t Nam tm ti v suy ng?m, Nxb VHDT.
  • Tr?n Ng?c Thm (1997), Tm v? b?n s?c v?n ha Vi?t Nam, Nxb Tp HCM
 
 
 
 
 
[1] C.Mc v Ph.?ngghen: Ton t?p, Nxb Chnh tr? Qu?c gia, H N?i, 1995, t.3, tr.11)
[2] Hn Vi?t t? ?i?n, xu?t b?n n?m 1950 ? gi?i thch
[3] T? ?i?n Ti?ng Vi?t do V?n Tn ch? bin, xu?t b?n n?m 1967
[4] Ban gio s? tri?t (1974) Tm L H?c, Nxb Tr??ng Thi, tr 224
[5] Xem thm Ph?m Minh H?c (cb2007), nghin c?u gi tr? nhn cch theo ph??ng php NEO PI- R, tr 93 95.
[6]  Xem Ph?m Minh H?c, sdd, tr 102.
[7] Ph?m Minh H?c, sdd, tr 104.
[8] Tr?n Qu?c V??ng
[9] H?u Hn th?
[10] Ng??i lng N?i du? (b?c ninh) cho bi?t t?c l? con gi sau khi l?y ch?ng l?i tr? v? s?ng ? bn nh m? ?? m?t th?i gian l c t? th?i Hng v??ng. Theo L Th? Nhm Tuy?t ( 1975) Ph? n? Vi?t Nam qua cc ??i, Nxb  KHXH, tr 61.
[11] Ma t? thnh, th?n t?i ?nh c?a cc ??i t? n? kh ??c bi?t so v?i cc ??a ph??ng khc
[12] Nguy?n Ng?c Mai, T? li?u phong v?n su th? nhang ?nh Di?m ( 2015)
[13] Libido ? ?y chng ti s? d?ng theo ngh?a r?ng c?a S. Freud l c? tham v?ng, b?n ngch? khng ch? nguyn ngh?a d?c tnh
[14] M?c d khoc v? ngoi l l? Ph?t M?u, nh?ng th?c t? chu?i l? h?i r??c n??c tr?i di t? cc khu v?c ln c?n cha Du nh?:  ??u ,  Phi t??ng, Gin  c?a huy?n Thu?n Thnh cho t?i mi t?n huy?n L??ng Ti l huy?n cu?i c?a B?c Ninh v?i l? h?i C?u d?a (thn Thanh Gia, x Qu?ng Ph c?ng  ?? v? cha Du ngy 8/ 4 chnh l m?t l? nghi nng nghi?p: r??c n??c, c?u m?a.
[15] Vi?n tri?t h?c (1988) L?ch s? ph?t gio VN, Nxb KHXH, tr 31
[16] R?t nhi?u ph? ph??ng c?a Th?ng Long x?a l dn g?c x? Kinh B?c: Hng Da, hng ?o, Ln ng, thu?c B?c
Báo thể thao và văn hóa phỏng vấn TS Nguyễn Ngọc Mai
Thăm dò ý kiến

Bạn thấy nội dung của trang web KhaiTue.Edu.Vn của TS Nguyễn Ngọc Mai như thế nào?

Thống kê truy cập
  • Đang truy cập7
  • Hôm nay636
  • Tháng hiện tại16,082
  • Tổng lượt truy cập7,536,471
Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây